Zanim powstało miasto Bydgoszcz był tylko gródek który wyrósł nad Brdą, drugi po Wyszogrodzie i znacznie od niego mniejszy. Rocznik wielkopolski wspomina, że książę kujawski odzyskał gród Bydgoszcz w1242 roku1. Odzyskał, więc musiała do Księstwa Kujawskiego należeć już wcześniej. Jak napisał Długosz od 1268 roku2 Bydgoszcz była kasztelanią książąt piastowskich. Wzmianka o istnieniu przy grodzie bydgoskim mostu w połowie XIII wieku3 i komory celnej świadczy o istnieniu w tamtym czasie szlaku handlowego, który omijał Wyszogród. Kasztelania w Bydgoszczy rozwijała się, więc równolegle z Wyszogrodem.
Władysław Łokietek dopiero rozpoczął łączenie i konsolidację poszczególnych dzielnic w jedno państwo i koronowany został na króla Polski w styczniu 1320 roku4. Tymczasem w 1314 roku doszło do wydzielenia z Kujaw odrębnego księstwa bydgosko – wyszogrodzkiego. W 1320 roku, więc już po koronacji Łokietka władca tego księstwa świadcząc przed sądem papieskim przeciw krzyżakom użył tytułu „Książę Kujaw i pan Wyszogrodu”5. Wynika z tego, że kasztelania bydgoska na pewno miała mniejsze znaczenie od Wyszogrodu i zapewne pod niego podlegała.
Teoretycznie więc od lipca 1330 roku6, czyli od zniszczenia Wyszogrodu to właśnie kasztelanii bydgoskiej powinien zacząć podlegać cała Dolina Brdy z cysterską osadą Nowe Byszewo oraz inne ziemie podległe wcześniej Wyszogrodowi. Pełnienie przez Bydgoszcz roli granicznej twierdzy i panowanie nad okolicznymi ziemiami było początkowo iluzoryczne. Niewielki, drewniany kasztel nie był w stanie sprostać roli jaką pełnił Wyszogród.
Krzyżacy w1330 roku zajęli na krótko kasztel bydgoski wraz z podgrodziem, ale w tym samym roku oddali go Władysławowi Łokietkowi. Jednak już w 1331 roku ponownie go zajęli i okupowali aż do 1343 roku7 kiedy to na mocy pokoju kaliskiego8 oddali go Kazimierzowi Wielkiemu. Król Kazimierz postanowił wzmocnić rolę Bydgoszczy na pograniczu krzyżackim. Zamiast drewnianego grodu kazał zbudować nowy znacznie większy od niego murowany zamek.
Podczas jego budowy podpisał w Brześciu Kujawskim w 1346 roku9 przywilej lokacyjny miasta Kunigesburg. Dokument przygotowany zapewne na polecenie dość młodego jeszcze króla. Możliwe jednak, że akt powstał z inicjatywy burgrabiego bydgoskiego lub starosty kujawskiego10i tylko królowi przedłożony Nowo lokowane na prawie magdeburskim polskie miasto miało być zapleczem gospodarczym i finansowym dla budowanego zamku.
Lokacja miasta i budowa zamku, który zapanował nad dolnym odcinkiem Brdy było odpowiedzią Polaków na krzyżackie poczynania w górze rzeki. Utworzyli oni tam komturstwa – człuchowskie w 1321 roku i tucholskie w 1330 roku11, administrowali ziemiami nad górną Brdą i prowadzili na nich akcję osadniczą. W 1368 roku12, pod koniec swego panowania król Kazimierz wpisując się w tą swoistą walkę o wpływy na ziemie nad rzeką nadał prawa miejskie cysterskiej osadzie Nowe Byszewo (późniejsze Koronowo) leżącej w Dolinie Brdy.
1. Ks. Kan. Kozierowski Stanisław, Nazwy geograficzne i osadźcy ziemi bydgoskiej, Odbitka z III numeru Przeglądu Bydgoskiego, Bydgoszcz 1933, s 11
2. Alfred Kucner, Bydgoszcz w czasie wojen polsko – krzyżackich, , Przegląd Bydgoski, R. 4, z. 3-4, Bydgoszcz, 1936 s 3.
3. Beata Giemza, Zbigniew Zyglewski, Z dziejów bydgoskiego rynku doby przedrozbiorowej, Kronika Bydgoska, tom 31 Bydgoszcz 2009 s 17.
4. Kronika Polski pod redakcją Andrzeja Nowaka, Kraków 2000 s 104.
5. Franciszek Mincer, Zapomniany konkurent Bydgoszczy, Kalendarz Bydgoski Bydgoszcz 1981, s 159.
6. Ks. Kan. Kozierowski Stanisław, Nazwy geograficzne i osadźcy ziemi bydgoskiej, Odbitka z III numeru Przeglądu Bydgoskiego, Bydgoszcz 1933, s 11
7. Alfred Kucner, Bydgoszcz w czasie wojen polsko – krzyżackich, , Przegląd Bydgoski, R. 4, z. 3-4, Bydgoszcz, 1936 s 7.
8. Kronika Polski pod redakcją Andrzeja Nowaka, Kraków 2000 s 107.
9. Józef Wolf, U progu dziejów miasta Bydgoszczy, Przegląd Bydgoski, R. 6, z. 2, Bydgoszcz, 1938 s 6.
10. Tamże s 7
11. Dzieje ziemi powiatu chojnickiego, tom 1 redakcja Jacek Konopek, Chojnice 2013, s 79, 80, 81, 74.
12. A. Fr. Myk: Z przeszłości Koronowa i klasztoru Cystersów, Przegląd Bydgoski, R. 6, z. 2, Bydgoszcz, 1938 s 33.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz